سیستم انتقال قدرت در خودروی شما مجموعه‌ای پیچیده از قطعاتی است که هماهنگ با هم کار می‌کنند تا نیروی موتور به چرخ‌ها برسد. این مجموعه برای عملکرد صحیح به روان‌کننده یعنی روغن گیربکس نیاز دارد. کاهش سطح آن زنجیره‌ای از مشکلات را به دنبال دارد که در ابتدا با علائمی کوچک آشکار می‌شوند، اما در نهایت می‌تواند به آسیب‌های جدی و پرهزینه منجر شود.
این موضوع به خصوص برای رانندگانی که از خودروی خود زیاد کار می‌کشند یا عادت به بررسی دوره‌ای سطح سیالات خودرو ندارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آشنایی با نشانه‌های کمبود روغن گیربکس به شما کمک می‌کند تا پیش از وقوع آسیب‌های جبران‌ناپذیر، اقدام به رفع مشکل کنید. در این مقاله به بررسی علائم اصلی کمبود روغن گیربکس، تفاوت آن با روغن موتور و روش‌های ساده برای بررسی سطح روغن خواهیم پرداخت.
نشانه‌های مهم برای تشخیص کمبود روغن گیربکس
گیربکس‌ها برای عملکرد صحیح و نرم خود به روان‌کاری مداوم نیاز دارند. روغن گیربکس با کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک، از داغ شدن بیش از حد و ساییدگی آن‌ها جلوگیری می‌کند. در صورت کاهش سطح روغن، این سیستم مهم با مشکلاتی مواجه می‌شود که با دقت به آن‌ها می‌توانیم به موقع متوجه مشکل شویم.
1.بوی سوختگی
بوی سوختگی یکی از واضح‌ترین و اضطراری‌ترین نشانه‌هایی است که خبر از کمبود روغن گیربکس می‌دهد. این بو شبیه بوی سوختن پلاستیک، چرم سوخته یا لاستیک است و به هیچ عنوان نباید آن را نادیده گرفت. دلیل این بو گرم شدن بیش از حد روغن گیربکس به خاطر اصطکاک شدید قطعات فلزی است.
این اصطکاک در اثر کمبود روغن و عدم روان‌کاری کافی ایجاد می‌شود. وظیفه مهم روغن گیربکس، خنک کردن قطعات و جذب گرمای حاصل از عملکرد آن‌ها است. وقتی سطح روغن کم می‌شود، این توانایی به شدت کاهش می‌یابد. در نتیجه دمای درون گیربکس به شدت بالا رفته و روغن شروع به سوختن می‌کند. بوی سوختگی از گیربکس، به این معنا است که سیستم در حال تحمل فشار و دمای بسیار بالا قرار دارد. اگر این بو به مشام شما رسید، فوراً خودرو را متوقف کنید و به یک مکانیک متخصص مراجعه کنید.
2.صدای غیرعادی از گیربکس
گیربکس سالم باید عملکردی آرام و بی‌صدا داشته باشد. هرگونه صدای غیرمعمول به خصوص هنگام تعویض دنده یا در حالت خلاص، زنگ خطری جدی به شمار می‌آید. صداهایی مثل ساییدگی، زوزه کشیدن یا کوبش، معمولاً نشانه‌ای از کمبود روغن گیربکس هستند.
دلیل این صداها به اصطکاک فلز با فلز باز می‌گردد. هنگامی که روغن به اندازه کافی وجود نداشته باشد چرخ‌دنده‌ها، بلبرینگ‌ها و دیگر قطعات متحرک درون گیربکس بدون لایه محافظ روان‌کاری کار می‌کنند. این سایش هم صدا تولید می‌کند و هم به مرور زمان باعث خوردگی و تخریب قطعات می‌شود. هرچقدر این صداها بلندتر و مداوم‌تر باشند، میزان آسیب احتمالی بیشتر است.
سخت عوض کردن دنده
3.سخت عوض کردن دنده
یکی از واضح‌ترین نشانه‌ها برای کمبود روغن گیربکس، احساس دشواری هنگام جا زدن دنده است. این مشکل در گیربکس‌های دستی بیشتر به چشم می‌آید، اما در انواع اتوماتیک نیز به شکل دیگری خود را نشان می‌دهد. اگر هنگام حرکت برای تعویض دنده باید نیروی بیشتری به اهرم وارد کنید یا اهرم به سختی در جای خود قرار می‌گیرد، این حالت می‌تواند نشانه کمبود روان‌کاری در چرخ‌دنده‌ها باشد.
کمبود روغن باعث می‌شود قطعات فلزی به جای حرکت نرم و روان با اصطکاک بالا روی هم سایش پیدا کنند. این اصطکاک مقاومت را افزایش داده و عمل تعویض دنده را دشوار می‌سازد. در گیربکس‌های اتوماتیک این مشکل می‌تواند به شکل تاخیر در واکنش به انتخاب دنده یا حس یک ضربه خفیف هنگام جا خوردن دنده نمایان شود.
4.نشت روغن
لکه زیر خودرو یکی از نشانه‌هایی است که ریشه اصلی کمبود روغن را نشان می‌دهد. اگر در زیر خودروی خود لکه‌های روغنی مشاهده کردید، این احتمال وجود دارد که از یک یا چند نقطه روغن گیربکس در حال نشت باشد. روغن گیربکس معمولاً به رنگ قرمز، قهوه‌ای تیره یا زرد روشن است و بویی شبیه به نفت دارد. رنگ و بوی آن بسته به نوع و کیفیت روغن می‌تواند متفاوت باشد.
از کجا بفهمیم روغن گیربکس کم شده
اگر این نشتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توان با تعویض یک واشر یا کاسه نمد ساده از آسیب‌های بزرگ‌تر جلوگیری کرد. نشتی می‌تواند از نقاط مختلفی مانند درپوش یا کاسه نمد، واشرها یا حتی بدنه خود گیربکس اتفاق بیفتد. بررسی منظم زیر خودرو به خصوص پس از پارک طولانی‌مدت، عادت خوبی برای حفظ سلامت خودرو است.
عواقب نادیده گرفتن کمبود روغن گیربکس
اگر علائم بالا را جدی نگیرید و سطح روغن گیربکس را به حال خود رها کنید، با عواقب جدی روبرو خواهید شد. این مشکلات می‌تواند از آسیب‌های جزئی تا خرابی کامل گیربکس متغیر باشد.
- افزایش سایش و فرسودگی: کمبود روغن باعث می‌شود قطعات فلزی به جای حرکت روی لایه محافظ روان‌کننده، مستقیماً روی هم سایش پیدا کنند. این اصطکاک باعث فرسودگی سریع چرخ‌دنده‌ها، یاتاقان‌ها و دیگر قطعات می‌شود.
- افزایش دما: روغن گیربکس وظیفه خنک‌کاری را نیز برعهده دارد. کاهش سطح آن منجر به افزایش دمای داخلی گیربکس می‌شود که می‌تواند به سوختن روغن و آسیب به واشرها و کاسه نمدها منجر شود.
- خرابی کامل گیربکس: در نهایت اگر مشکل کمبود روغن برطرف نشود، اصطکاک و گرمای شدید باعث خرابی کامل گیربکس می‌شود. هزینه تعمیر گیربکس یا تعویض یک گیربکس می‌تواند بسیار بالا باشد و گاهی اوقات بیشتر از ارزش خود خودرو است.
بررسی سطح روغن گیربکس در خودروهای دنده دستی و اتوماتیک
برای اطمینان از وضعیت گیربکس، بهتر است به صورت دوره‌ای سطح روغن آن را بررسی کنید. روش‌های بررسی برای خودروهای دنده دستی و اتوماتیک کمی با هم فرق دارند.
بررسی سطح روغن در گیربکس اتوماتیک
اکثر خودروهای اتوماتیک دارای یک گیج یا میله اندازه‌گیری هستند که به شما اجازه می‌دهد به راحتی سطح روغن را چک کنید. برای بررسی سطح روغن در گیربکس اتوماتیک، باید مراحل زیر را دنبال کنید:
- آماده‌سازی خودرو: خودرو را روی یک سطح صاف و تراز پارک کنید.
- گرم کردن موتور: موتور را روشن کنید و اجازه دهید برای چند دقیقه گرم شود. دمای مناسب برای بررسی، معمولاً در دفترچه راهنمای خودرو ذکر شده است.
- انتخاب دنده: اهرم دنده را به آرامی از P به R، N و D ببرید و برای چند ثانیه در هر موقعیت نگه دارید. این کار باعث می‌شود روغن در کل سیستم به گردش درآید.
- پیدا کردن گیج: موتور را روشن نگه دارید، سپس کاپوت را بالا بزنید و گیج روغن گیربکس را پیدا کنید. معمولاً این گیج دسته‌ای به رنگ قرمز یا زرد دارد.
- بررسی سطح و رنگ: گیج را بیرون بکشید و با یک پارچه تمیز آن را پاک کنید. دوباره گیج را به طور کامل در جای خود قرار دهید، سپس آن را بیرون بکشید و سطح روغن را بخوانید. سطح روغن باید بین خطوط Full یا Hot قرار گیرد.
بررسی سطح روغن در گیربکس دنده دستی
در گیربکس‌های دنده دستی، گیج اندازه‌گیری وجود ندارد و برای بررسی سطح روغن باید خودرو را روی جک ببرید. این کار به دلیل پیچیدگی، بهتر است توسط یک متخصص انجام شود.
- مکان‌یابی درپوش: درپوش مربوط به چک کردن روغن گیربکس در گیربکس دستی در کنار بدنه گیربکس قرار دارد. این درپوش را معمولاً درپوش پرکن نیز می‌گویند.
- باز کردن درپوش: برای باز کردن این درپوش به ابزار خاصی نیاز است و معمولاً باید خودرو را روی جک یا بالابر قرار داد.
- بررسی سطح: پس از باز شدن درپوش، سطح روغن باید با لبه پایینی سوراخ درپوش هم‌سطح باشد. اگر روغن از سوراخ سرریز شود، سطح آن کامل است. در غیر این صورت نیاز به اضافه کردن روغن وجود دارد.
تفاوت روغن موتور و روغن گیربکس
گاهی اوقات امکان دارد بوی سوختگی یا لکه‌های روغنی شما را به اشتباه بیندازد. در اینجا به برخی از تفاوت‌های کلیدی بین روغن موتور و روغن گیربکس اشاره می‌کنیم تا بتوانید تشخیص بهتری داشته باشید.
| ویژگی | روغن موتور | روغن گیربکس |
| رنگ | معمولاً قهوه‌ای یا سیاه | معمولاً قرمز، زرد یا قهوه‌ای تیره |
| بو | بوی سوختگی یا بوی روغن موتور | بوی شیرین، شبیه به نفت |
| غلظت | رقیق‌تر و سبک‌تر | غلیظ‌تر و سنگین‌تر |
| محل گیج | معمولاً در نزدیکی موتور | معمولاً در نزدیکی موتور، اما با رنگ و ظاهر متفاوت |
بهترین زمان برای تعویض روغن گیربکس چه زمانی است؟
زمان تعویض روغن گیربکس به نوع خودرو، مدل و نوع رانندگی شما بستگی دارد. به طور کلی تولیدکنندگان خودرو زمان‌های مشخصی را در دفترچه راهنمای خودرو پیشنهاد می‌دهند. برای مثال برخی از خودروسازان توصیه می‌کنند روغن گیربکس اتوماتیک هر ۸۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر و گیربکس دنده دستی هر ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر تعویض شود. بهتر است برای اطلاعات دقیق‌تر به دفترچه راهنمای خودرو خود مراجعه کنید یا از یک مکانیک متخصص مشورت بگیرید.
از کجا بفهمیم روغن گیربکس کم شده
سخن آخر
اگر متوجه هر یک از علائم بالا شدید، بهتر است قبل از رانندگی طولانی‌مدت، سطح روغن گیربکس خود را بررسی کنید. تشخیص به موقع این مشکل می‌تواند شما را از تعمیرات گیربکس پرهزینه در آینده نجات دهد. همچنین در صورتی که در مورد وضعیت گیربکس خودروی خود مطمئن نیستید، مراجعه به یک مکانیک متخصص بهترین راه‌حل است.
نظرات کاربران